Maar het Jaarboek bevat daarnaast onder andere een bijna dertig pagina’s tellend inhoudelijk Jaaroverzicht door redacteuren Jan Kuiper en Jan Marius Louwerse. Uit dat Jaaroverzicht nemen we met toestemming van de uitgever in deze nieuwsbrief ter gelegenheid van het eenjarig bestaan van de Nederlandse Gereformeerde Kerken een aantal passages over.
Hereniging
Het jaar 2023 was hét jaar van de nieuwe Nederlandse Gereformeerde Kerken. Op 1 mei was de samenvoeging
van Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken een feit. Kerken die eind jaren zestig van de twintigste eeuw met veel pijn en verdriet uiteengingen, en daarna hun eigen ontwikkeling meemaakten, vonden elkaar weer na een herenigingsproces van nog geen tien jaar. De hereniging werd op vrijdag 12 mei groots gevierd in Utrecht, en in veel plaatselijke kerken op de zondag erna. Op 12 mei waren er in Utrecht overdag al allerlei feestelijkheden, met bijeenkomsten in de Singelkerk en in het gebouw van de Theologische Universiteit. ’s Avonds was er een programma in de Jacobikerk, gelardeerd met optredens van Sela. Felicitaties werden uitgesproken door onder anderen de christelijk-gereformeerde hoogleraar Arnold Huijgen. Hij wees daarbij de NGK erop om in de euforie van de hereniging de ander niet te vergeten, de ander die de eenheid zo niet mee kan maken. Hij riep de NGK ook op om wel gereformeerd te blijven, in opvattingen, levenswandel en vormgeving van het kerkelijk leven. Kennelijk zag hij aanleiding voor deze aansporing. De avond was verder een warme ontmoeting van broeders en zusters uit het hele land, die na afloop uitgebreid konden napraten.
Wat is het goede woord voor dit bijzondere gebeuren? Hereniging wijst naar een verleden dat jongere generaties niet meegemaakt hebben. Fusie is een term uit de zakenwereld. Vereniging, Arnold Huijgen wees daarop, kan zomaar miskennen dat de kerk volgens Schrift en belijdenis al één is. In feite ging het om niet meer dan de samenvoeging van twee kerkverbanden. Tegelijk raakt het de kerken zelf, en hun identiteit. Dat is ook het belang van de zakelijke generale synode (GKv)/landelijke vergadering (oud-NGK) van Zoetermeer. Die stelde een kerkorde vast, en regelingen, maar liet daarin ook merken wie de kerken willen zijn.
(…)
Ledental
Steunpunt Kerkenwerk publiceert regelmatig over de cijfers en feiten binnen de kerk. Het verzorgt ook de administratie voor dit jaarboek, de verzameling van de gegevens en adressen. Elk jaar houden zij het ledental bij, en aan de hand daarvan krijgt elke kerk een nota voor de bijdrage aan het kerkverband. Elk jaar is het weer spannend hoe het verloop van het ledental is. Elders in dit jaarboek zijn de cijfers te vinden. Bij zoiets dynamisch als de kerk is het lastig het precieze ledental vast te stellen. Peildatum is 1 oktober en toen stond de stand op 133.708. Dat betekent dat er 4671 leden minder zijn dan op 1 oktober 2022. Een aantal kerken ging niet mee met de vereniging. Deze beslissing is verantwoordelijk voor een verlies van ruim 1200 leden. Andere factoren die meespelen: zes kerken zijn opgeheven en het is al jaren niet meer vanzelfsprekend dat de leden zich dan aansluiten bij de dichtstbijzijnde NGK-gemeente. Ze oriënteren zich plaatselijk, net als veel mensen die met een aanbevelingsbrief vertrekken en eerst in de nieuwe woonplaats gaan rondkijken. Ook kwam in 2023 de discussie voorbij of het, gezien de stand van het klimaat, nog wel een goed idee is om (veel) kinderen te krijgen. Nog los van het toenemend geweld in de wereld. Op een van de vergaderingen van de Synode van Deventer waren gasten uit het buitenland aanwezig. Ter gelegenheid daarvan was een boekje met gegevens en groeten samengesteld. Ook in het buitenland zijn er kerken die groeien en kerken die krimpen. Opvallend daaruit is de groei van het aantal gereformeerden in Turkije: in het uit de Bijbel als Smyrna bekende Izmir is opnieuw een gemeente. In tot voor kort bekend spraakgebruik: de kandelaar was weggenomen, maar is weer teruggeplaatst. De predikant sprak over duizenden islamieten in Turkije die tot geloof komen.
(…)
De regio’s
Het kerkverband begint op regionaal niveau, zo werd een- en andermaal gezegd bij de bespreking van de kerkorde. Daar moet het vooral vorm en inhoud krijgen, landelijk is stap twee en vaak ver weg van de kerken. Die regio’s (de GKv-gemeenten namen afscheid van het begrip ‘classis’) hebben inmiddels hun eerste vergaderingen gehad. Het is eigenlijk jammer dat bij de informatie die wij kregen vanuit de kerken weinig zat over die regio’s. Wel waren er persverslagen van diverse regio’s beschikbaar. Uit eigen waarneming kunnen we zeggen dat de kennismaking binnen de regio Amsterdam al eerder had plaatsgevonden, en dat tijd gestoken moest worden in het vaststellen van een regioreglement. Het vinden van kandidaten voor functies binnen de regio (zoals scriba en de commissie kerkvisitatie) gaat moeizaam. Het vinden van afgevaardigden voor de synode lukte op het nippertje, met twee zusters voor wie dit werk geheel nieuw is! Er is nog een proces gaande van het vinden van nieuwe gewoontes, wat tijd en geduld nodig zal hebben. De sfeer is goed. De afvaardiging naar de synode is op de regio Utrecht anders geregeld: die zond vier mensen, die samen konden uitmaken bij welke synodevergadering ze aanwezig zouden zijn.
De synode
Op 6 oktober startte de synode 2023 van Deventer, de eerste van het nieuwe kerkverband. Niet meer ‘generaal’ en geen ‘landelijke vergadering’ meer, maar die begrippen blijven er gewoon op van toepassing. Begin 2023 was er op de landelijke synode nog bezorgdheid of in het nieuwe kerkverband de oud-NGK nog wel voldoende vertegenwoordigd zou zijn. Dat lijkt goed te zijn gelukt. In het moderamen is zij zelfs oververtegenwoordigd met twee leden, onder wie de preses, ds. Peter Sinia uit Ede. Ds. Sinia stond in zijn openingswoord uitdrukkelijk stil bij degenen die de hereniging niet mee konden maken. ‘Dat sommige kerken en collega’s die niet mee konden beleven, is wat mij betreft een groot verlies. Voor ons en voor hen.’ Hij vroeg aandacht voor de volle breedte van de kerk, ook over de grenzen van het kerkverband heen. Het idee om kerken te gaan ‘herverkavelen’, zoals door de christelijk-gereformeerde professor Selderhuis wel is bepleit, wees hij uitdrukkelijk af. Hij pleitte er juist voor om blijvend de eenheid met de CGK te zoeken. In een later interview liet ds. Sinia blijken ook verwantschap te voelen met de baptisten. Een voorstel op de synode om met hen in gesprek te gaan haalde het wel; dat zo’n gesprek gericht zou moeten zijn op vereniging haalde het echter niet. Deze synode heeft verschillende grote onderwerpen op de agenda staan, waarvoor dikke rapporten zijn geschreven. Ze zijn eerder al genoemd.
(…)
De oecumene
Een belangrijke rol in de contacten met het buitenland speelt de vereniging Verre Naasten. Deze vereniging, waar onze plaatselijke gemeenten bij aangesloten zijn, kon namens de kerken mission-werk ondersteunen in zo’n veertig landen (verdeeld over tachtig partnerkerken). Verre Naasten ondersteunt lokale partnerkerken die in eigen taal, cultuur en omgeving, in woorden en daden iets mogen laten zien van Gods liefde voor de wereld. Het gedeelde verlangen is daarbij dat meer mensen in Jezus Christus geloven en Hem volgen. Daarin is er steeds meer ruimte voor wederkerigheid. Vanuit de wereldkerk mogen partnerkerken onze kerken in Nederland bemoedigen, inspireren en motiveren. Ze dragen ons op in hun gebeden en geven advies, zoals ook op de synode van Deventer gebeurde. Ze gaven advies bijvoorbeeld over het Studierapport homoseksuele relaties en over de ideeën van de commissie Belijdende Kerk. Zo mogen onze kerken verbonden zijn en blijven met de wereldwijde kerk.
(…)
De commissie voor relaties in het buitenland is actief in het contact met buitenlandse zusterkerken en kerken met wie er contact is. De opzet is dat het contact in de toekomst minder formeel gaat worden dan tot nu toe: meer gericht op uitwisseling en onderlinge versterking. Ze hadden wel te maken met een veel kleiner aantal zusterkerken. Op de buitenlanddagen van de synode waren de oude emigrantenkerken afwezig: die hebben het contact verbroken.
(…)
Vrede op aarde
De Gaza-oorlog, de Oekraïne-oorlog, en de vele andere oorlogen die momenteel binnen en tussen landen gevoerd worden, kleuren het wereldbeeld. Tegen die achtergrond is van belang wat de christelijke boodschap vandaag zou moeten inhouden. ‘Vrede op aarde’, zongen de engelen in de kerstnacht, toen de Heiland van de wereld geboren werd. ‘Vrede op aarde’, zo vroeg prof. dr. Stefan Paas zich af tijdens zijn rede bij de opening van het academisch jaar van de TUU, moet dat niet de spits worden van de christelijke verkondiging? Hij schreef een boek met gelijknamige titel dat in het najaar verscheen. Inmiddels is het toe aan een vijfde druk, voor een theologieboek een bestseller. Zijn betoog lijkt erop neer te komen dat de heilsboodschap te zeer een binnenkerkelijke is, die buiten de kerk niet (meer) aanspreekt. Moeten we nog wel exclusief gericht zijn op de redding van de mens, of is dat te westers en te zeer verbonden met een voorbije cultuur? In de huidige cultuur spreekt dit niet meer aan. De boodschap van ‘vrede’ daarentegen wordt wel begrepen. ‘Heil in christelijke zin gaat over de manier waarop God vrede realiseert en ons opneemt in die vrede. Gods missie is gericht op sjalom, op een schepping die volledig en harmonisch tot bloei is gekomen. In die missie worden mensen betrokken als verbondspartners van God.’ Zijn bedoeling is niet het oude model te vervangen door een nieuw model, maar om te laten zien dat onze God vele talen spreekt. Op veel plaatsen herinnert het nieuwe model aan de weidse benadering van bijvoorbeeld Herman Bavinck in zijn rede over de katholiciteit van de kerk. Ook daar de waarschuwing om het geloof niet te verengen tot de vraag of je persoonlijk gered wordt, maar om er oog voor te hebben dat Christus gekomen is om heel de kosmos te redden. Dat is pas echt katholiek. In de vele besprekingen die volgden op de verschijning van het boek van Stefan Paas is ook wel op die overeenkomst gewezen. En het is opvallend dat er wereldwijd belangstelling is voor het neocalvinisme. Stefan Paas wijst er dan op dat het neocalvinisme van dr. Abraham Kuyper tot en met dr. Klaas Schilder uitging van een wereld die nog besef heeft van God. Zoals iemand in de negentiende eeuw zei: leer de natie haar doop verstaan en ze is gered. Maar nu hebben we, zeker in het Westen, te maken met een wereld die in meerderheid het geloof afgezworen heeft. In zo’n wereld wil Stefan Paas hoop bieden. Vorig jaar schreven jongeren een brief waarin ze vroegen om een relevante boodschap vanuit de kerken voor de wereld waarin we nu leven.
Boven is al vermeld dat de kerken al een band hebben met de Raad van Kerken, waarin al die moderne vragen aan de orde komen. Misschien kan een bezinning vanuit de thematiek van dit boek helpen om onze plek daar in te nemen en iets door te geven van de boodschap van vrede door het bloed van het kruis. En naar vrede hunkert deze wereld. Laten we zo steeds weer proberen om onze plaats in te nemen in deze wereld.
Het Jaarboek bevat naast dit inhoudelijke jaaroverzicht ook een heel aantal tabellen met cijfers van ledentallen. Hieronder alleen het totaaloverzicht van het ledental van de Nederlandse Gereformeerde Kerken in 2022 en 2023. De peildatum is steeds 1 oktober van het betreffende jaar. Andere statistieken in het Jaarboek geven inzicht in verandering in ledental per regio, in de kerkkeuze van de vertrekkende leden (indien van toepassing), onderscheiden naar doop- en belijdende leden, en in de herkomst van nieuwe leden, ook weer onderscheiden naar doop- en belijdende leden.
Wil je het hele jaaroverzicht lezen en heb je belangstelling voor alle andere informatie die het Jaarboek 2024 bevat, neem dan contact op met de scriba van de NGK waarvan jij lid bent en vraag hem of haar naar de mogelijkheden.
